تولید ناب و نقش سیستم برنامه ریزی منابع سازمان (ERP) در تحقق آن

اگر بخواهیم تعریف ساده و قابل فهمی از تولید ناب داشته باشیم، باید بگوییم در اصل تولید ناب تلفیقی از تولید دستی و تولید انبوه است. به شکلی که انعطاف‌پذیری در تولید را از تولید دستی و قیمت ارزان کالای تولیدشده را از تولید انبوه، وام می‌گیرد. درحقیقت تولید ناب نگرشی است برای افزایش دائمی بهره‌وری و حذف کردن هزینه‌ها و اتلاف.

از طرف دیگر سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP)، یک سیستم جامع نرم افزاری می‌باشد که شامل زیرسیستمهای مختلفی از جمله مدیریت فروش، مدیریت تامین، برنامه ریزی کالان تولید (MPS)، مدیریت و کنترل گلوگاهها و نقاط بحرانی تولید (RCCP)، برنامه‌ریزی نیازمندیهای مواد (MRP) می‌باشد همچنین سیستم اجرای تولید (MES) نیز که از زیرسیستمهای ERP می‌باشد با تکیه بر استانداردهای مهندسی محصول، شامل فرمول، درخت ساخت و طرح کیفیت و همچنین استانداردهای مهندسی تولید، شامل روش ساخت، زمان‌بندی و برآورد نیروی انسانی اجرا، کنترل کیفیت حین تولید و مدیریت تولید را به عهده می‌گیرد.

اگر چه در گذشته با تکیه بر تعریف پروسه های دستی و اعمال مدیریت قوی شاید تا حدودی اهداف تولید ناب در کارخانه قابل دست‌یافتن بود اما امروزه دیگر با پیچیده شدن محصولات، کوتاه‌شدن چرخه عمر محصول و رقابتهای شدیدتر در تجارت جهانی عملا چنین هدفی قابل دسترسی نیست. البته پیشرفت تکنولوژی و به تبع آن تکامل سیستمهای مدیریتی، از جمله سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP)، مطمئن‌ترین عامل موفقیت در راه دست یافتن به این هدف در ساختارهای تولیدی می‌باشد.

اولین هدف تولید ناب بهبود دائمی جریان تولید می‌باشد. سیستمهای اجرای تولید با نهادینه کردن بهترین الگوهای استاندارد (Best Practice) اولین گام را در دست یافتن به ساختار بهبود دائمی فرایند تولید برداشتند به عبارت دیگر با قانونمند کردن فرایندها و کنترل و مدیریت آن، این امکان را می‌دهند تا در پروسه هایی تعریف شده این فرایندها اصلاح شده و در سازمان جایگزین الگوهای قبلی گردند. به عبارت دیگر این سیستمها نه تنها جلوی اشتباهات و اعمال سلیقه های شخصی را به بهانه بهبود فرایندها می گیرند بلکه بستر مناسبی را برای بهبود فرایندها آنهم به صورت دائمی برمی دارند.

همچنین پیاده‌سازی سیستم مدیریت اجرایی، با حذف ورود اطلاعات اضافی در سیستمهای جزیره ای، اتصال مستقیم و لحظه‌ای به سخت‌افزارهای خط تولید شامل PLCها و SCADAها همچنین کنترل کیفیت مواد اولیه، نیمه ساخته و محصولات و کنترل کیفی فرایندها و پارمترهای کیفی حین تولید مهمترین هدف تولید ناب که بهترین کیفیت با کمترین زمان می باشد را تامین می نماید.

اما شاید مهمترین مزیت سیستمهای اجرای تولید توانمندی مجموعه در همراه شدن با تغییرات نیازهای بازار و به تبع آن تغییرات تولید می‌باشد که در اصطلاح به آن چالاکی خط تولید می‌گویند. سیستم مدیریت اجرای تولید با اعمال مدیریت دانش در تحقیق و توسعه محصول، مهندسی و فرمولاسیون محصول و مهندسی فرایند تولید بهترین شرایط را برای تغییرات اصولی و سریع در تولید از مشخصات محصول تا فرایند تولید را فراهم می‌سازد.

یکی دیگر از اهداف تولید ناب حذف تمامی اتلافها در تولید و کسب و کار می‌باشد. این اتلافهای شامل هر آنچه می‌باشند که هیچ ارزش افزوده‌ای برای سازمان نداشته و به صورت کلی عبارتند از:

1 – اتلاف حاصل از تولید مازاد: سیستم برنامه‌ریزی کلان تولید (MPS) درخواستهای تولید را به صورت مستقیم از سفارشهای مشتریان دریافت، طبقه بندی و با اعمال ظرفیت سنجی تولید (RCCP) برنامه‌ریزی می نماید این سیستم می تواند اتلاف حاصل از تولید را به حداقل برساند و مهمترین مزیت برنامه‌ریزی سیستمی سرعت عمل و قابلیت تغییر برنامه تولید با حداقل آشفتگی تولید و براساس استانداردها می‌باشد.

2 – اتلاف حاصل از فعالیتهای اضافی: فلسفه اصلی سیستمهای برنامه ریزی منابع سازمان اجرای کسب و کار براساس استانداردهای تایید شده می‌باشد. همین امر در عمل کلیه فعالیتهای اضافی را از گردونه کسب و کار حذف کرده و مهم تر آنکه با ایجاد یک پروسه اصلاح دائمی فرایندهای سازمانی، بهبود فرایندها را به یک اصل کسب و کار تبدیل می نماید.

3 – اتلاف حاصل از انباشت موجودی مواد اولیه: سیستم برنامه‌ریزی نیازمندیهای مواد (MRP) براساس برنامه ریزی کلان تولید (MPS ) و با توجه به موجودی کالا، دستور کارهای در جریان و سفارشهای در راه با دقت کامل نیازمندیهای مواد را برنامه‌ریزی می‌نماید. البته همانطور که مشخص است لازمه راه‌اندازی سیستم برنامه‌ریزی نیازمندیهای مواد (MRP)، علاوه بر اجرای سیستم برنامه ریزی کلان تولید (MPS)، پیاده‌سازی یک سیستم جامع مدیریت انبار، تولید و تامین است که در حقیقت همان سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP) می‌باشد.

4 – اتلاف حاصل از ضایعات تولید: کنترل ضایعات، شناسایی نقاط مشکل دار خط تولید، کنترل کیفیت مواد اولیه از الزامات کاهش ضایعات تولید می‌باشد که در قالب سیستم اجرای تولید (MES) در مجموعه تولیدی اعمال و به نتیجه می رسد.

5 – اتلاف زمان تولید: زمانسجی استاندارد و اعمال آن در سیستم اجرای تولید (MES) بهترین خط کشی است که با ثبت اطلاعات تولید می‌توان اتلاف زمانی و به عبارتی عدم بهره‌وری سازمان را شناسایی نمود. شناسایی زمان اتلاف تولید اولین گام در راه دست یابی به راهکارهای رفع مشکل می‌باشد.

6 – اتلاف حاصل از عدم بهره وری نیروی انسانی: ظرفیت سنجی توان ماشین و نیاز نیروی انسانی با جزئیات در مراحل گوناگون تولید زیرساختی را فراهم می‌آورد که با ثبت اطلاعات تولید و گزارشهای آنالیزی، امکان محاسبه بهره وری نیروی انسانی به تفکیک ایستگاههای کاری فراهم می‌شود. با شناسایی نقاط ضعف بهره‌وری نیروی انسانی امکان برنامه ریزی جهت رفع آن میسر می‌گردد.

7 – اتلاف ناشی از توقفات خط: مهمترین عواملی که باعث توقف خط تولید می‌گردد عدم برنامه ریزی تولید، کمبود مواد اولیه و توقف دستگاههای خط تولید می‌باشد که تمام این مواد با برنامه ریزی سیستم ERP به حداقل می رسد.

در نهایت اهداف و فلسفه پیاده‌سازی سیستمهای برنامه ریزی منابع سازمانی در راستای پیاده سازی تولید ناب در ساختارهای تولیدی می باشد و به جرات می‌توان گفت در دنیای کسب و کار امروز دنیا تنها را دست یافتن به تولید ناب تکیه کردن به یک سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی مطمئن می‌باشد.